Thực hiện Kế hoạch công tác kiểm sát năm 2021 và nhằm nâng cao trình độ, kỹ năng chuyên môn nghiệp vụ kiểm sát giải quyết các vụ việc dân sự, vừa qua Phòng 9 - Viện KSND tỉnh Bình Định đã phối hợp với Tòa án nhân dân tỉnh Bình Định tổ chức thành công phiên tòa rút kinh nghiệm vụ án dân sự phúc thẩm “Yêu cầu chia di sản thừa kế theo pháp luật” giữa nguyên đơn: bà Đặng Thị Tịch, sinh năm 1936 và bị đơn: bà Đặng Thị Trà, sinh năm 1963.
Tham dự phiên tòa rút kinh nghiệm có đại diện Lãnh đạo Phòng, Kiểm sát viên và các sinh viên khoa Luật của Trường Đại học Quy Nhơn đang thực tập tại các phòng nghiệp vụ Viện KSND tỉnh Bình Định.
Nội dung phiên tòa được tóm tắt như sau
Nguồn gốc thửa đất đang tranh chấp do cụ Đặng Sở (chết năm 1979) và cụ Trương Thị Màu (chết năm 1987) tạo lập, trên đất có một ngôi nhà cấp 4, hai cụ chết không để lại di chúc. Ngày 23/2/1989 hàng thừa kế thứ nhất gồm bà Đặng Thị Biên, Đặng Thị Tịch và các con ông Đặng Ký (ông Ký chết năm 1965 có 3 người con là Đặng Thị Thanh, Đặng Thị Liên và Đặng Thị Trà) đã thống nhất lập “Giấy giao nhà” bằng văn bản, có xác nhận của người làm chứng trong đó: “...giao ngôi nhà và vật dụng trong nhà cho cháu nội gái út là Đặng Thị Trà được trọn quyền thừa hưởng, thờ phụng ông bà nhà này...không được mua bán, đổi chác, nếu hư hỏng được quyền sửa chữa để sử dụng”. Năm 1996, thực hiện Nghị định 64/NĐ-CP về việc giao đất nông nghiệp cho hộ gia đình, cá nhân sử dụng ổn định lâu dài vào mục đích sản xuất nông nghiệp, bà Đặng Thị Trà có đơn xin đăng ký quyền sử dụng đất và được UBND huyện Hoài Nhơn cấp GCNQSDĐ, các đồng thừa kế không biết. Đến năm 2003, do cần kinh phí sửa chữa nhà nên các cô (Tịch, Biên) thống nhất để bà Trà chuyển nhượng một phần thửa đất nói trên cho vợ chồng ông Trần Đình Phó, bà Phan Thị Nhị đồng thời dỡ bỏ ngôi nhà cấp 4 của ông bà để lại để bàn giao đất cho người mua. Năm 2014, dự án mở rộng quốc lộ 1A BOT, Bắc Bình Định, thửa đất số 890 tờ bản đồ số 22 bị ảnh hưởng với diện tích 28,5m2 và được bồi thường 332.000.000 đồng (trong đó có 20.000.000 đồng là tiền thưởng về việc giao trả mặt bằng đúng tiến độ) bà Trà nhận và chi tiêu toàn bộ số tiền nói trên. Diện tích còn lại bà Trà đang quản lý theo đo đạc thực tế là 108,9m2. Nguyên đơn bà Đặng Thị Tịch khởi kiện đòi lại tài sản và yêu cầu chia thừa kế.
Bản án sơ thẩm số của Tòa án nhân dân huyện Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định tuyên xử:
Không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của bà Đặng Thị Tịch vì thửa đất này không phải là di sản thừa kế. Không chấp nhận yêu cầu của bà Tịch phân chia số tiền 332.000.000 đồng (ba trăm ba mươi hai triệu đồng) mà Nhà nước thực hiện đền bù giải phóng mặt bằng vì không có căn cứ....
Ngày 18/5/2020, nguyên đơn bà Đặng Thị Tịch có đơn kháng cáo.
Qua nghiên cứu hồ sơ vụ án và diễn biến tại phiên tòa Kiểm sát viên nhận thấy
Tất cả các đồng thừa kế đều thừa nhận thửa đất số 890, tờ bản đồ số 22, diện tích 108,9m2 tại khu phố Đệ Đức 3, phường Hoài Tân, thị xã Hoài Nhơn hiện đang tranh chấp là di sản của cha mẹ (cụ Đặng Sở và Trương Thị Màu) để lại chưa được chia thừa kế. Năm 1989, các đồng thừa kế lập giấy giao nhà cho bà Đặng Thị Trà quản lý sử dụng trong đó có kèm theo những điều kiện cụ thể. Do đó, việc giao nhà trên là một sự chuyển giao tài sản để bà Trà quản lý, sử dụng có điều kiện, không phải là việc thỏa thuận phân chia di sản thừa kế như Tòa án cấp sơ thẩm đã nhận định. Mặc dù, bà Trà đã thực hiện việc kê khai, đăng ký sử dụng ruộng đất và được Nhà nước cấp GCNQSDĐ theo đúng trình tự thủ tục của pháp luật nhưng chưa được sự đồng thuận của các hàng thừa kế và quá trình sử dụng chưa thực hiện đúng như giao ước tại “Giấy giao nhà”. Do đó, các đồng thừa kế khởi kiện yêu cầu chia di sản theo pháp luật là có cơ sở (Điều 650, 651, 652 BLDS 2015). Tòa án cấp sơ thẩm nhận định thửa đất đang tranh chấp nói trên không phải là di sản thừa kế nên không chia thừa kế theo pháp luật là không có căn cứ, làm ảnh hưởng đến quyền lợi của các đồng thừa kế.
Bà Đặng Thị Trà thực hiện việc quản lý, trông coi di sản từ năm 1989 đến nay nên cũng phải xem xét đến công sức đóng góp trong việc quản lý, trông coi di sản tương đương với 01 kỷ phần thừa kế. Do đó, trong trường hợp này xác định chia di sản là giá trị quyền sử dụng đất có diện tích 108,9m2 theo biên bản định giá tài sản lần 2 ngày 25/12/2020 và số tiền 312 triệu đồng tiền bồi thường giải phóng mặt bằng (đã trừ 20.000.000 đồng tiền thưởng giao trả mặt bằng sớm cho gia đình bà Đặng Thị Trà) chia cho các đồng thừa kế, trong đó bà Đặng Thị Trà (được hưởng thêm 01 kỷ phần thừa kế do công sức quản lý di sản, Điều 660 BLDS 2015).
Tại phiên tòa, Kiểm sát viên được phân công tham gia phiên tòa có tác phong trang nghiêm, chuẩn mực, đã chủ động kiểm sát chặt chẽ việc chấp hành thủ tục tố tụng của HĐXX, Thư ký và các bên đương sự. Quá trình tham gia hỏi tại phiên tòa, Kiểm sát viên chủ động đặt câu hỏi trọng tâm, ngắn gọn nhằm làm rõ nội dung tranh chấp, chứng cứ vụ án; xử lý linh hoạt các tình huống phát sinh tại phiên tòa. Quá trình phát biểu ý kiến về việc tuân theo pháp luật tố tụng trong quá trình giải quyết vụ án của Thẩm phán, HĐXX và việc chấp hành pháp luật của người tham gia tố tụng, Kiểm sát viên thể hiện tác phong đĩnh đạc, tự tin, phát biểu rõ ràng, cụ thể quan điểm của Viện kiểm sát về việc giải quyết nội dung vụ án. Trên cơ sở phát biểu của Kiểm sát viên về quan điểm giải quyết vụ án, diễn biến phiên tòa, các chứng cứ tài liệu mà các bên đương sự cung cấp, HĐXX Tòa án nhân dân tỉnh Bình Định đã chấp nhận quan điểm đề xuất của đại diện Viện KSND tỉnh Bình Định, tuyên chấp nhận kháng cáo của nguyên đơn chia di sản thừa kế theo pháp luật.
Sau phiên tòa, Phòng 9 đã tổ chức họp rút kinh nghiệm phân tích những ưu điểm, hạn chế của Kiểm sát viên tại phiên tòa để rút kinh nghiệm cho Kiểm sát viên trong đơn vị đồng thời là cơ hội giúp các em sinh viên Khoa luật Trường Đại học Quy Nhơn tiếp cận phiên tòa thực tế nhằm hoàn thành tốt đợt thực tập cuối khóa. Thông qua những phiên tòa rút kinh nghiệm, Kiểm sát viên đã tự rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp, phản ứng nhạy bén với hoạt động thực tiễn, từ đó góp phần nâng cao trình độ, chuyên môn nghiệp vụ, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao./.
Thu Hà.
