Trả hồ sơ điều tra bổ sung là một hoạt động tố tụng được quy định tại khoản 1 điều 168 và điểm a, khoản 1 điều 179 của Bộ luật tố tụng hình sự. Đồng thời được hướng dẫn tại thông tư liên tịch số 01/2010/TTLT – VKSNDTC – BCA – TANDTC ngày 27 tháng 8 năm 2010 của liên ngành: Viện kiểm sát Nhân dân Tối cao – Bộ công an – Tòa án nhân dân Tối cao (sau đây viết tắt là Thông tư liên tịch số 01/ 2010).

Mục đích trả hồ sơ để điều tra bổ sung:

 

Mục đích của việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung giữa các cơ quan tiến hành tố tụng là nhằm đảm bảo cho việc điều tra thu thập chứng cứ được đầy đủ, áp dụng trình tự thủ tục tố tụng đúng quy định của pháp luật để giải quyết vụ án được khách quan, toàn diện và đúng quy định của pháp luật, không để xảy ra oan, sai, bỏ lọt tội phạm.

 

Thực trạng án trả hồ sơ để điều tra bổ sung giữa các cơ quan tiến hành tố tụng trên địa bàn thị xã An Nhơn trong những năm gần đây:

 

Trong những năm qua mà đặc biệt là trong năm 2016, tình hình tội phạm trên địa bàn thị xã An Nhơn diễn biến khá phức tạp, với tính chất và mức độ nguy hiểm ngày càng tăng, hậu quả gây ra ngày càng nghiêm trọng, kẻ phạm tội thực hiện hành vi và thủ đoạn ngày càng tinh vi xảo quyệt. Có những vụ án đồng phạm có tính chất rất nghiêm trọng, mang màu sắc xã hội đen và có chiều hướng lan tỏa đến những vùng nông thôn hẻo lánh. Tuy nhiên với tinh thần trách nhiệm và sự mưu trí sáng tạo của các cơ quan bảo vệ pháp luật, nên hầu hết các vụ án đều được phát hiện kịp thời, kẻ phạm tội bị xử lý nghiêm minh, giữ vũng kỷ cương phép nước, đem lại cuộc sống bình yên cho xã hội.

 

Để đạt được kết quả đó có nhiều nguyên nhân, trong đó có sự đóng góp quan trọng của các kiểm sát viên, đã làm tốt công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử án hình sự. Vì vậy, số lượng các vụ án bị trả hồ sơ để điều tra bổ sung giữa các cơ quan tiến hành tố tụng của các năm sau luôn giảm hơn so với các năm trước và đặc biệt là trong các năm 2015, 2016 không có án trả hồ sơ để điều tra bổ sung do lỗi của kiểm sát viên. 

 

Nguyên nhân dẫn đến việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung:

 

Qua nghiên cứu án trả hồ sơ để điều tra bổ sung ở một số địa phương và ở Viện KSND thị xã trong những năm trước đây cho thấy, nguyên nhân dẫn đến trả hồ sơ để điều tra bổ sung có nhiều (có nguyên nhân chủ quan và khách quan) song chủ yếu là do một số nguyên nhân cơ bản sau:

 

- Do ý thức trách nhiệm của một số cán bộ, Kiểm sát viên được phân công thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra chưa cao, chưa tuân thủ nghiêm kỷ luật nghiệp vụ và quy chế kiểm sát điều tra, còn biểu hiện thiếu tinh thần trách nhiệm trong thực thi nhiệm vụ.

 

- Chưa chủ động thực hiện tốt quy trình kiểm sát điều tra ngay từ đầu, không đề ra yêu cầu điều tra hoặc có đề ra yêu cầu nhưng không đầy đủ, không xây dựng kế hoạch điều tra, không cập nhật thường xuyên và không theo dõi sâu sát tiến độ điều tra…nên không phát hiện những chứng cứ hoặc thủ tục tố tụng quan trọng của vụ án còn thiếu để kịp thời yêu cầu cơ quan điều tra bổ sung.

 

- Một số Kiểm sát viên trình độ năng lực còn hạn chế, chưa có kinh nghiệm trong thực tiễn công tác kiểm sát điều tra án hình sự, nhưng lại không chịu khó nghiên cứu học tập để nâng cao trình độ. Vì vậy, trong nhận thức và áp dụng pháp luật vào thực tiễn còn nhiều hạn chế, nên đã không kịp thời phát hiện những vi phạm thiếu sót trong việc thu thập chứng cứ, tài liệu để yêu cầu bổ sung.

 

-Trong công tác phối hợp liên ngành, kiểm sát viên được phân công kiểm sát điều tra có lúc còn thiếu chủ động và chưa phát huy có hiệu quả mối quan hệ phối hợp với Điều tra viên, Thẩm phán trong việc nghiên cứu hồ sơ, thu thập và đánh giá chứng cứ... nhất là đối với những vụ án phức tạp, để bổ sung trước khi kết thúc điều tra, truy tố, xét xử.

 

Đó là những nguyên nhân cơ bản làm phát sinh án trả hồ sơ để điều tra bổ sung giữa các cơ quan tiến hành tố tụng có trách nhiệm của kiểm sát viên trong những năm trước đây trên địa bàn thị xã An Nhơn.

 

Một số kinh nghiệm và giải pháp cơ bản:

 

Để thực hiện tốt chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp, nhằm hạn chế đến mức thấp nhất tình trạng án trả hồ sơ để điều tra bổ sung có lỗi của kiểm sát viên. Trước hết mỗi cán bộ, kiểm sát viên phải tranh thủ sự quan tâm của lãnh đạo Viện và các phòng nghiệp vụ cấp trên, phát huy tinh thần đoàn kết, tăng cường trao đổi nghiệp vụ và tăng cường trách nhiệm trong công tác, kết hợp thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp nhằm hạn chế đến mức thấp nhất án trả hồ sơ để điều tra bổ sung giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, những giải pháp cụ thể đó là:

 

Một là: Tăng cường sự lãnh đạo trong công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử hình sự. Lựa chọn những cán bộ, kiểm sát viên có bản lĩnh chính trị, có trình độ năng lực để đảm nhiệm khâu công tác này. Đồng thời thường xuyên kiểm tra đôn đốc, chỉ đạo cán bộ, kiểm sát viên kiểm sát chặt chẽ ngay từ khi khởi tố vụ án cho đến suốt quá trình tố tụng.

 

Hai là: Tiếp tục triển khai và quán triệt đầy đủ nội dung tinh thần của Luật tổ chức VKSND năm 2014; Bộ luật hình sự; Bộ luật tố tụng hình sự; Nghị quyết 109/2015 và Nghị quyết 110/2015 ngày 27 tháng 11 năm 2015 của Quốc hội; Nghị quyết 144/2016; Thông tư liên tịch số 01/2010 và các văn bản pháp luật có liên quan, cho toàn thể cán bộ kiểm sát viên trong đơn vị. Xác định rõ đây là một trong những giải pháp quan trọng để cập nhật và nâng cao kiến thức cho cán bộ kiểm sát viên, nhằm thực hiện tốt công tác kiểm sát, hạn chế đến mức thấp nhất án trả hồ sơ để điều tra bổ sung giữa các cơ quan tiến hành tố tụng.

 

Ba là: Kiểm sát viên được phân công làm công tác kiểm sát hình sự phải không ngừng nghiên cứu học tập, cập nhật kiến thức mới và các văn bản pháp luật, đặc biệt là phải nắm vững các quy định của pháp luật hình sự và tố tụng hình sự... Đồng thời phải tăng cường học hỏi ở đồng nghiệp, những người có kinh nghiệm và tăng cường sự nghiên cứu các văn bản pháp luật… nhằm trau dồi kiến thức để nâng cao trình độ cho bản thân. Từ đó mới có thể vận dụng hiệu quả vào công tác kiểm sát hình sự.

 

Bốn là: Trong công tác, kiểm sát viên phải thường xuyên chủ động trao đổi với điều tra viên đề ra kế hoạch điều tra ngay từ khi khởi tố vụ án cho đến suốt quá trình tố tụng. Hằng tuần (ít nhất 1 lần) kiểm sát viên phải cùng với điều tra viên rà soát đánh giá tình hình kết quả điều tra vụ án, nếu xét thấy cần thiết thì báo cáo lãnh đạo hai ngành để cho ý kiến chỉ đạo, nhằm đảm bảo cho việc điều tra thu thập chứng cứ đầy đủ và đúng thủ tục tố tụng.

 

Năm là: Tại các buổi đọc báo đầu ngày làm việc và trong các cuộc họp trực báo tuần, kiểm sát viên được phân công thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra vụ án phải kịp thời báo cáo với lãnh đạo những vấn đề mới phát sinh mà cần thiết phải xử lý nhanh. Trên cơ sở đó lãnh đạo kịp thời cho ý kiến chỉ đạo, định hướng cho hoạt động thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra tiếp theo, nhằm hạn chế đến mức thấp nhất những tồn tại thiếu sót.

 

Sáu là: Kiểm sát viên phải chủ động phát huy mối quan hệ phối hợp với Điều tra viên trong suốt quá trình điều tra vụ án. Kiểm sát viên phải nắm vững nội dung, tình tiết, chứng cứ vụ án, tiến độ điều tra, kiểm sát chặt chẽ việc lập hồ sơ vụ án. Trước khi kết thúc điều tra 10 ngày kiểm sát viên phải trao đổi với điều tra viên để rà soát lại hệ thống chứng cứ trước khi ban hành kết luận. Nếu qua rà soát xét thấy có thiếu sót thì phải kịp thời bổ sung đầy đủ.

 

Trong giai đoạn chuẩn bị xét xử, kiểm sát viên cũng phải tăng cường mối quan hệ phối hợp tốt với thẩm phán để kịp thời phát hiện thiếu sót (nếu có) từ đó có biện pháp khắc phục, nhằm hạn chế đến mức thấp nhất án trả hồ sơ để điều tra bổ sung.

 

Bảy là: Đối với các vụ án phức tạp có nhiều quan điểm khác nhau trong việc đánh giá chứng cứ, thì kiểm sát viên phải kịp thời báo cáo lãnh đạo để cho ý kiến chỉ đạo hoặc tổ chức họp liên ngành để bàn biện pháp xử lý. Nếu liên ngành thị xã không thống nhất được thì xin ý kiến liên ngành tố tụng cấp tỉnh, nhằm đảm bảo cho việc điều tra thu thập chứng cứ được đầy đủ để giải quyết vụ án kịp thời, khách quan, đúng pháp luật. Tránh oan, sai, bỏ lọt tội phạm.

 

Trên đây là một số kinh nghiệm và giải pháp cơ bản nhằm hạn chế án trả hồ sơ để điều tra bổ sung giữa các cơ quan tiến hành tố tụng liên quan đến trách nhiệm của kiểm sát viên. Rất mong nhận được sự quan tâm trao đổi của đồng nghiệp.

 

Bạch Xuân Hòa