Khi xử phạt tù không quá 3 năm, căn cứ vào nhân thân của người phạm tội và các tình tiết giảm nhẹ, nếu xét thấy không cần phải bắt chấp hành hình phạt tù, thì Tòa án cho hưởng án treo. Trong thời gian thử thách, nếu người được hưởng án treo cố ý vi phạm nghĩa vụ theo quy định của Luật Thi hành án hình sự (THAHS) 2 lần trở lên, thì Tòa án có thể quyết định buộc người đó phải chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo.

Quy định của pháp luật về án treo và thi hành án treo 

Án treo

 

Án treo là biện pháp miễn chấp hành hình phạt tù có điều kiện, được Tòa án áp dụng đối với người phạm tội bị phạt tù không quá 3 năm, căn cứ vào nhân thân của người phạm tội và các tình tiết giảm nhẹ, xét thấy không cần bắt họ phải chấp hành hình phạt tù.

Theo đó, khi xử phạt tù không quá 3 năm, căn cứ vào nhân thân của người phạm tội và các tình tiết giảm nhẹ, nếu xét thấy không cần phải bắt chấp hành hình phạt tù, thì Tòa án cho hưởng án treo và ấn định thời gian thử thách từ 1 năm đến 5 năm và thực hiện các nghĩa vụ trong thời gian thử thách theo quy định của Luật THAHS. Trong thời gian thử thách, Tòa án giao người được hưởng án treo cho cơ quan, tổ chức nơi người đó làm việc hoặc chính quyền địa phương nơi người đó cư trú để giám sát, giáo dục. Gia đình người bị kết án có trách nhiệm phối hợp với cơ quan, tổ chức, chính quyền địa phương trong việc giám sát, giáo dục người đó.

Thi hành án treo

 

Khoản 5 Điều 65 Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017 (BLHS) quy định:“Trong thời gian thử thách, nếu người được hưởng án treo cố ý vi phạm nghĩa vụ theo quy định của Luật THAHS 2 lần trở lên, thì Tòa án có thể quyết định buộc người đó phải chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo”.

 

Và khoản 6, 7, 8 Điều 11 Nghị quyết số 02/2018/NQ-HĐTP ngày 15/5/2018 của Hội đồng thẩm phán TAND tối cao (Nghị quyết số 02) hướng dẫn thẩm quyền, trình tự, thủ tục, thời hạn xét, quyết định buộc người được hưởng án treo phải chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo như sau: 

 

6- Trong thời hạn 03 ngày làm việc, kể từ ngày ra quyết định giải quyết đề nghị buộc người được hưởng án treo phải chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo, Tòa án phải gửi quyết định đó cho người bị buộc chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo, cơ quan đề nghị buộc chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo, Viện Kiểm sát cùng cấp, cơ quan thi hành án hình sự có thẩm quyền, Viện Kiểm sát cấp trên trực tiếp, Tòa án đã ra quyết định thi hành án phạt tù cho hưởng án treo, Sở Tư pháp nơi Tòa án đã ra quyết định có trụ sở.

 

 

7- Quyết định giải quyết đề nghị buộc người được hưởng án treo phải chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo có thể bị kháng cáo, kháng nghị. Việc phúc thẩm quyết định giải quyết đề nghị buộc chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo được thực hiện theo thủ tục phúc thẩm quyết định theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự. Quyết định giải quyết kháng cáo, kháng nghị đối với quyết định giải quyết đề nghị buộc người được hưởng án treo phải chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo thực hiện theo mẫu số 03 ban hành kèm theo Nghị quyết này.

8- Quyết định giải quyết đề nghị buộc người được hưởng án treo phải chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo có hiệu lực thi hành kể từ ngày hết thời hạn kháng cáo, kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm mà không có kháng cáo hoặc kháng nghị. 

Thực trạng thi hành quyết định giải quyết đề nghị buộc người được hưởng án treo phải chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo

Theo Quyết định giải quyết đề nghị buộc người được hưởng án treo phải chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo số01/2022/HSST-QĐ ngày 30/10/2022 của Tòa án nhân dân (TAND) huyện B, tỉnh C: “Chấp nhận đề nghị của Cơ quan thi hành án hình sự Công an huyện B, tỉnh C về việc buộc người được hưởng án treo phải chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo đối với người bị xử phạt tù được hưởng án treolà Lê Văn D, sinh năm 1987, trú tại thôn S, xã Y, huyện B, tỉnh C; dân tộc: kinh; giới tính: nam; tôn giáo: không; quốc tịch: Việt Nam bị xử phạt 02 (hai) năm tù, về tội trộm cắp tài sản nhưng được hưởng án treo với thời gian thử thách là 04 (bốn) năm, tại Bản án hìnhsự sơ thẩm số 20/2021/HS-ST ngày 12/10/2021 của TAND huyện B, tỉnh Cbuộc Lê Văn D phải chấp hành hình phạt 02 (hai) năm tù. Quyết định này có hiệu lực sau 15 ngày, kể từ ngày ra quyết định trong trường hợp không có kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm.

Một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình thi hành quyết định giải quyết đề nghị buộc người được hưởng án treo phải chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo của Tòa án

Sau Viện kiểm sát nhân dân huyện B nhận Quyết định giải quyết đề nghị buộc người được hưởng án treo phải chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo số 01/2022/HSST-QĐ ngày 30/10/2022 (Quyết định số 01/2022/HSST-QĐ) của TAND huyện B thì có nhiều quan điểm giải quyết khác nhau:

Quan điểm thứ nhất cho rằng; căn cứ theo khoản 5 Điều 65 BLHS quy định: “Trong thời gian thử thách, nếu người được hưởng án treo cố ý vi phạm nghĩa vụ theo quy định của Luật THAHS 02 lần trở lên, thì Tòa án có thể quyết định buộc người đó phải chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo” và Điều 11 Nghị quyết số 02 thì Quyết định số 01/2022/HSST-QĐ của TAND huyện B cho hưởng án treo đã thay thế cho Quyết định thi hành án treo số 34/2021/QĐ-CA ngày 15/12/2021 của Chánh án TAND huyện B theo Bản án hình sự sơ thẩm số 20/2021/HS-ST ngày 12/10/2021 của TAND huyện B buộc Lê Văn D phải chấp hành hình phạt 2 năm tù nhưng cho hưởng án treo, thời gian thử thách 4 năm trước đây. Theo đó, căn cứ theo Quyết định số 01/2022/HSST-QĐ của TAND huyện B, Cơ quan thi hành án hình sự Công an huyện B tổ chức thi hành án 2 năm tù đối với Lê Văn D chứ TAND huyện B không ra Quyết định thi hành án phạt tù 2 năm đối với Lê Văn D theo Quyết định 01/2022/HSST-QĐ của TAND huyện B một lần nữa.

Quan điểm thứ hai cho rằng; sau khiQuyết định số 01/2022/HSST-QĐ của TAND huyện B có hiệu lực thi hành thì TAND huyện B phải ra Quyết định thi hành án phạt tù đối với Lê Văn D 2 năm. Từ đó, Cơ quan thi hành án hình sự Công an huyện B mới có căn cứ thi hành án đối với Lê Văn D, không thể lấy Quyết định số 01/2022/HSST-QĐ của TAND huyện B thay cho quyết định thi hành án phạt tù đối với Lê Văn D, vì trái pháp luật tố tụng hình sự.

Quan điểm thứ ba cho rằng; đồng ý theo quan điểm thứ hai nhưng Quyết định số 01/2022/HSST-QĐ của Tòa án nhân dân huyện B trái pháp luật, vì theo khoản 7 Điều 11 Nghị quyết số 02 hướng dẫn thẩm quyền, trình tự, thủ tục, thời hạn xét, quyết định buộc người được hưởng án treo phải chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo:“Quyết định giải quyết đề nghị buộc người được hưởng án treo phải chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo có thể bị kháng cáo, kháng nghị” và khoản 8 Nghị quyết số 02: “Quyết định giải quyết đề nghị buộc người được hưởng án treo phải chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo có hiệu lực thi hành kể từ ngày hết thời hạn kháng cáo, kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm mà không có kháng cáo hoặc kháng nghị”. Theo đó, Lê Văn D được quyền kháng cáo Quyết định số 01/2022/HSST-QĐ của TAND huyện B,thế nhưngQuyết định số 01/2022/HSST-QĐ của TAND huyện B chỉ ghi: “Quyết định này có hiệu lực sau 15 ngày, kể từ ngày ra quyết định trong trường hợp không có kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm” là trái pháp luật” (Mẫu số 2), bởi vì Quyết định số 01/2022/HSST-QĐcủa TAND huyện B không cho Lê Văn D thực hiện quyền kháng cáo theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự và Nghị quyết số 02. Đồng thời qua đó cho thấy, Mẫu số 02 kèm theo Nghị quyết số 02 không cho người bị buộc phải thi hành án phạt tù của bản án cho hưởng án treo được quyền kháng cáo nhưng khoản 7, 8 Điều 11 Nghị quyết số 02 lại cho người bị buộc phải thi hành án phạt tù của bản án cho hưởng án treo được quyền kháng cáo. Như vậy, đã xâm phạm đến quyền lợi của người buộc phải thi hành bản án cho hưởng án treo và pháp luật thi hành án hình sự không được tuân thủ thống nhất.

Xuất phát từ những mâu thuẫn về mặt pháp luật như đã nêu trên, nên trong thực tiễn thi hành Quyết định số 01/2022/HSST-QĐ của TAND huyện B còn gặp một số khó khăn, vướng mắc nên chưa thể thi hành được.

Kiến nghị

Qua bài viết này, kiến nghị cơ quan thẩm quyền có văn bản hướng dẫn cụ thể việc thi hành Quyết định giải quyết đề nghị buộc người được hưởng án treo phải chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo của Tòa án, để cơ quan tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng và cơ quan thi hành án hình sự có thẩm quyền thực hiện được thống nhất./.

Thanh Nghị